Uiterlijke kenmerken

De familie van de Aristolochia’s bestaat uit zo’n 500 soorten. Deze pijpbloemen komen voornamelijk voor in de tropen en subtropen, maar er zijn ook enkele Europese soorten. De meeste Aristolochia’s zijn struiken en klimmers en ook de Aristolochia grandiflora is een klimmer, die uitlopers maakt van tientallen meters lang. De stengels zijn vrij dun en driekantig, de bladeren zijn zo’n 20 à 30 centimeter in doorsnede en de bloemen zelf zijn zeer groot, zo’n 50 centimeter (dat is exclusief de sliert aan de onderkant, die ook nog wel 40 centimeter kan worden). De kenmerkende pijpvorm zie je als je de bloeiwijze een kwartslag draait, die zit aan de achterkant.

Eigenschappen van de Reuzenpijpbloem

Bijzondere aanpassing aan de leefomgeving

Bijzondere aanpassing aan de leefomgeving

Aristolochia’s ruiken vaak heel sterk naar rottend vlees en daarmee lokken ze hun bestuivers. De reuzenpijpbloem ruikt vooral heel lekker voor vliegen, die door de aasgeur dusdanig aangetrokken worden dat ze helemaal de bloem inkruipen totdat ze aan de achterzijde onderin de ‘pijp’ belanden. Daar worden ze door de plant twee dagen vastgehouden. De eerste dag is de bloem in vrouwelijke toestand en dan bestuiven de insecten de stampers en de tweede dag verandert de bloem in mannelijke toestand, waarna de insecten met stuifmeel overladen worden. Daarna worden de bestuivers weer losgelaten en is de bloem bestoven.

Wist u dat?

  • Niet alleen de bloemen van de reuzenpijpbloem zijn geurig, ook de stengels geven bij kneuzing of snoeien een typisch ‘Aristolochia-luchtje’ af. Het ruikt naar een mengsel van petroleum en keukenkruiden. Die geur hebben meer pijpbloemsoorten als je de stengels kneust.
  • De naam Aristolochia is een oorspronkelijk Griekse samentrekking voor ‘beste’ en ‘geboorte’. Waarschijnlijk slaat dit op de vorm van de bloem, die wel iets weg heeft van het vrouwelijk geslachtsorgaan.
  • Aristolochia’s werden al 2000 jaar geleden gebruikt om weeën bij vrouwen op te wekken en na de bevalling om het afstoten van de placenta te bevorderen.
Plant-dier-relatie

Plant-dier-relatie

Deze grootbloemige pijpbloem zorgt dus voor voedsel voor verschillende insecten (de eerdergenoemde vliegen, maar ook voor hoornaars en enkele soorten vlinders). Bij ons in de Bush worden de bloemen niet zo vaak bestoven, omdat we niet veel vliegende insecten hebben. Maar een heel enkele keer vinden we een zaaddoos van de reuzenpijpbloem, waar dan veel kleine schubachtige zaadjes in zitten. De bloemen of bladeren zijn verder niet heel smakelijk voedsel voor veel dieren. Alleen bij de kolenbranderschildpadden worden de bloemen wel eens aangeknaagd. Dan zien we precies op schildpadhoogte een aantal hapjes die uit de bloeiwijzen genomen zijn.

Gebruik door de mens

De reuzenpijpbloem is giftig voor de mens en er zijn, voor zover bekend, geen toepassingen voor de mens bekend.

Bedreiging & bescherming

Deze soort is nog niet geëvalueerd op basis van IUCN Rode Lijst-criteria. Hij is op diverse plekken op de wereld geïntroduceerd en lijkt nergens een zeer bedreigde status te hebben. De plant wordt overigens ook verkocht op de Europese markt als kuipplant, dus ook in Europa kun je hem in de zomer af en toe buiten zien groeien.

Reuzenpijpbloemen in Burgers’ Bush

De reuzenpijpbloem is in de Bush te vinden aan de Ocean-zijde van de hal. Hij wordt elk jaar flink gesnoeid in de winter, dus je kunt hem vooral in de zomer zien groeien (en bloeien!) in dit ecodisplay. De uitlopers worden enkele tientallen meters lang en proberen een weg omhoog te vinden, dus je kunt de bladeren en bloemen vooral hoog boven je hoofd zien, bij de kolenbranderschildpadden, boven de ingang van de Ocean en bij de hoge trap aan Ocean-zijde die je laat uitkijken over de hele Bush. Als de reuzenpijpbloem bloeit, dan bloeit hij vaak ook enkele weken (of zelfs maanden) achter elkaar. Je ruikt hem vaak eerder dan je hem ziet, want net als veel andere soorten Aristolochia ruikt ook deze pijpbloem naar rottend vlees. Kijk dus vooral omhoog als je een vies luchtje ruikt!