Fantastische palmen

Palmen zijn een oeroude plantengroep die al in het Krijt bestond. Dus terwijl de dinosauriërs in landschappen rondwandelden die qua soorten nog bij lange na niet op de moderne bossen en graslanden leken, konden ze wel al onder de schaduw van palmen rusten. Zeventig miljoen jaar later zijn de moderne palmen nog steeds recordhouders op allerlei vlakken.   

Palm-records

Van alle planten heeft de palm de zwaarste zaden. De zeekokosnoot produceert gigantische zaden van elk zo’n 22 kilo. Ook het langste blad staat op naam van een palm: de Raphia-palmen produceren bladeren met een indrukwekkende lengte van 25 meter. En wat dacht u van de bloeiwijze van de Corypha-palmen, die 7,5 meter lang kunnen worden en volgens schattingen zo’n 10 miljoen bloesems per bloeiwijze bevatten? 

Palmkenmerken

De 2.600 soorten palmen zien er heel verschillend uit, van klein tot groot, en toch herken je een palm vaak vrij gemakkelijk. Ze hebben namelijk een houtige stengel met één groeipunt. De stengel bestaat eigenlijk uit de verhoute bladvoeten die zich in de loop van de groei opeenstapelen. Het gaat dus feitelijk om een schijnstam, zoals ook bij de bananenplant. Banaan noch palm mag je daarom een ‘boom’ noemen, want die groeien wel in de dikte. Zo’n schijnstam van een palm heeft geen bast. En hij maakt nooit zijtakken aan; de bladstelen komen direct uit de groeipunt aan de top. Deze groeiwijze brengt meteen een heikel punt voor het management van palmen in de ecodisplays van Burgers’ Zoo met zich mee: bomen kun je flink snoeien, dat kunnen ze doorgaans wel hebben. Bereikt een palm echter het dak en moet die worden afgetopt, dan is het altijd meteen ‘einde verhaal’ voor de plant. Bloeivorm, vrucht en bladvorm kunnen flink variëren binnen de palmfamilie.

Vissenstaartpalmen

In het Azië-gedeelte van de Bush groeien een paar vertegenwoordigers van de vissenstaartpalmen (Caryota sp.). Nogal ongewoon voor palmen zijn hun dubbel geveerde bladeren, waarbij elk deelveertje de vorm heeft van een visstaart. Daaraan zijn ze ook eenvoudig te identificeren. Deze groep palmen is eenhuizig, wat betekent dat één individu zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen voortbrengt, in dit geval zelfs binnen één bloeiwijze. Bevruchting resulteert in rijke vruchtvorming, waarbij de druivengrote vruchten in lange rijen naast elkaar naar beneden hangen. Het geheel lijkt een beetje op een mop, om het oneerbiedig te zeggen. Vruchtenduiven eten graag de vruchten van de vissenstaartpalmen. Mensen gebruiken andere onderdelen van de plant: als jonge plant worden de palmharten gewonnen om te eten, uit de grotere palmen sago oftewel ‘palmmeel’. Het hout is geschikt om mee te bouwen, de vezels van de onderste bladdelen worden tot touw verwerkt. En uit de bloeiwijze kan men suikerhoudend sap aftappen, dat verwerkt wordt tot palmsuiker of tot palmwijn. Een veelzijdige palm dus, net zoals de hele palmfamilie!