“Goed gedaan, jochies!”

Als Johan Burgers in deze moderne tijd in het huidige Koninklijke Burgers’ Zoo zou kunnen rondwandelen met zijn twee kleinzonen Jan en Antoon van Hooff, dan zou zijn mond waarschijnlijk openvallen van verbazing.

Op aandringen van familie en vrienden opent Johan Burgers op 30 maart 1913 zijn privé dierenverzameling voor het eerst voor het publiek. Destijds nog in het Gelderse stadje ’s Heerenberg, op steenworp afstand van het Duitse Emmerich, in een tijd waarin er nog geen comfortabele snelwegen tot aan dit puntje van de Achterhoek reikten. Nee, een reis vanaf Amsterdam of Rotterdam naar ’s Heerenberg was in die tijd ronduit een avontuurlijke onderneming, waarbij delen van de trip waarschijnlijk per paard en wagen of zelfs te voet zouden moeten worden afgelegd. Johan Burgers werkte toen echter al met zeer revolutionaire ontwerpen voor zijn dierverblijven: zo min mogelijk hekwerk, traliewerk en beton, maar voornamelijk natuurlijke barrières zoals waterpartijen, hoogte en diepte als afscheidingen tussen dier en mens. Als Johan Burgers in deze moderne tijd in het huidige Koninklijke Burgers’ Zoo zou kunnen rondwandelen met zijn twee kleinzonen Jan en Antoon van Hooff, dan zou zijn mond waarschijnlijk openvallen van verbazing. Trots en tevreden zou hij zijn doosje met griotjes tevoorschijn hebben getoverd en zijn kleinzonen tevreden brommend op de schouders hebben geslagen: “Goed gedaan, jochies!”

Blijf op de hoogte over de chimpansees

Wanneer u hier uw e-mailadres achterlaat, bent u altijd als eerste op de hoogte over de ontwikkelingen bij de chimpansees.

Want geheel in de geest van oprichter en eigenaar Johan Burgers ontwikkelden de latere generaties directeuren – eerst Reinier van Hooff en Lucie Burgers, daarna Antoon en Greet van Hooff en tegenwoordig Alex en Bertine van Hooff – het park steeds verder. Na de heftige, donkere laatste oorlogsjaren waarover we eerder hebben geschreven, stonden Reinier van Hooff en Lucie Burgers voor de enorme uitdaging om een dierenpark dat volledig in puin lag en zware verliezen had geleden weer van de grond af aan op te bouwen. Begin jaren zestig namen Antoon en Greet het directiestokje over van hun (schoon)ouders en zette Jan van Hooff zijn wetenschappelijke carrière voort. Jan zou echter altijd nauw verbonden blijven aan Burgers’ Zoo en stond samen met Antoon en Greet aan de wieg van diverse revolutionaire projecten. Ook na het overlijden van Antoon van Hooff in 2004 bleef Jan betrokken bij alle belangrijke nieuwbouwprojecten van Burgers’ Zoo en tot aan de dag van vandaag is hij als wetenschappelijk directieadviseur aan het Arnhemse dierenpark verbonden.

Jan en Antoon speelden al vroeg met revolutionaire, vernieuwende ideeën voor het dierenpark dat zij in de traditie van hun ouders en grootouders voortzetten. Eind jaren zestig ontstond reeds het idee voor een overdekte oerwoudhal, alleen bestond in die tijd nog niet de mogelijkheid om een dak te bouwen dat zonder steunpilaren aan de binnenzijde zou kunnen worden gerealiseerd. De gebroeders van Hooff wilden een echt tropisch regenwoud vormgeven zonder dat de avontuurlijke beleving van de bezoekers zou worden onderbroken door talloze hinderlijke palen om het dak te stutten. Pas begin jaren tachtig kwamen er nieuwe kunststof luchtkussens op de markt en hadden er belangrijke bouwkundige ontwikkelingen plaatsgevonden, die deze droom weer dichterbij brachten. In 1988 opende Burgers’ Bush zijn deuren, werd na aanvankelijke scepsis bij vooral dierentuincollega’s een daverend succes en groeide uit tot een internationale vernieuwing in het dierentuin-denken.

Maar zover was het nog niet eind jaren zestig. Eerst zouden de broers een andere droom gaan realiseren. In 1968 opende het Leeuwenpark: een revolutionair concept, waarbij de bezoekers tot de bewegingsvrijheid in hun auto werden beperkt en de dieren juist in grote vrijheid leefden. In 1969 groeide het Leeuwenpark uit tot Safaripark, door de komst van diersoorten als giraffen, zebra’s, antilopen en struisvogels. De kilometerslange files op de Schelmseweg en alle toegangswegen richting Burgers’ Zoo en Safaripark spraken boekdelen! In 1971 opende de revolutionaire chimpanseegroep zijn deuren, waarover we in het vorige artikel uitvoerig hebben geschreven. Ook het gorilla-eiland en de wolvengroep waren baanbrekende ontwerpen. Er kwam steeds meer aandacht voor het sociale groepsgedrag van diverse diersoorten en Jan van Hooff speelde een belangrijke rol in de ontwikkelingen rond gedragsonderzoek naar diersoorten, onder andere als professor aan Universiteit Utrecht en Universiteit Wageningen. Veel later beroemd geworden gedragswetenschappers raakten daarbij geïnspireerd door de bevlogen professor, zoals onder meer Frans de Waal getuigt.

Jan van Hooff deed in deze jaren uiteraard ook het nodige veldwerk. Zo vertoefde hij eind jaren zeventig in de onherbergzame binnenlanden van Sumatra om de orang-oetans in het wild te bestuderen. Op dat moment was nog relatief weinig bekend over het natuurlijke gedrag en met name de voortplanting van deze indrukwekkende mensapen. Hij maakte van dichtbij mee hoe verweesde orang-jongen, die illegaal als huisdier werden gehouden, weer in het wild werden uitgeplant. Belangrijk daarbij is dat de jongen stap voor stap leren hoe ze zich in de natuur kunnen redden en daarbij de nodige begeleiding krijgen van betrokken mensen met biologische kennis. Deze uitzetstations bieden tevens de mogelijkheid om zowel toeristen als de eigen bevolking kennis van en respect voor deze bijzondere dieren bij te brengen.

Eén van de nieuwste ecodisplays in Burgers’ Zoo is de Mangrove die in 2017 geopend is. Hier maken bezoekers kennis met het mangrovegebied en het tropisch droogbos van het Midden-Amerikaanse land Belize, waar dieren als zeekoeien, vogels, vissen, vlinders en krabben leven. De Mangrove is tevens een ambassadeur voor het natuurgebied dat Burgers’ Zoo al ruim dertig jaar samen met het Zwitserse vlinderpark Papiliorama Zoo in Belize beschermt. De Mangrove is min of meer in het gebied gekomen, waar eens de beroemde fazantencollectie van Johan Burgers te bewonderen was. Het is dan ook al wandelend in deze moderne ecodisplays dat Jan van Hooff wel eens aan zijn grootvader denkt en met een glimlach filosofeert hoe Johan Burgers deze ontwikkeling met de nodige verbazing en bewondering zou hebben weten te waarderen.